رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان

Transcript

1 رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان ** * اکبر علیلو احسان عظیمپور چكيده: هدف از این پژوهش بررسی رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان است و به روش توصیفی- پیمایشی صورت گرفته است. جامعة آماری مربوط به این پژوهش شامل کلیة معلمان دورة ابتدایی شهرستان خوی در سال تحصیلی به تعداد 1500 نفر بود. نمونة آماری پژوهش نیز طبق جدول کرجسی و مورگان )1970( شامل ) مرد و 184 زن( تعیین شد که به شیوة نمونهگیری تصادفی طبقهای با در نظر گرفتن جنسیت معلمان انتخاب شدند. برای گردآوری دادهها از پرسشنامة انگیزش خودمختاری در آموزش روت آسور کانات و کاپالن )2007( فرسودگی شغلی ماسالچ )1993( و پرسشنامة اشتیاق شغلی اسکافلی و همکاران )2002( استفاده شد. برای تجزیهوتحلیل دادهها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان داد بین مؤلفههای انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان رابطه وجود دارد. همچنین 15 درصد از واریانس فرسودگی شغلی معلمان و 30 درصد از واریانس اشتیاق شغلی معلمان به وسیلة مؤلفههای انگیزش خودمختاری در آموزش آنان تعیین شد. به عبارتی سطوح باالی انگیزش شغلی خودمختار در آموزش به پیامدهای مثبتی مانند افزایش اشتیاق شغلی و کاهش فرسودگی شغلی میانجامد. كليد واژهها: انگیزش خودمختاری آموزش اشتیاق شغلی فرسودگی شغلی ï تاريخ دريافت مقاله: ï 94/6/2 تاريخ شروع بررسي: ï 94/7/5 تاريخ پذيرش مقاله: 95/10/29 * کارشناسی ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان )نویسنده مسئول(... ehsan.azimpoor1366@gmail.com ** کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی دانشگاه آزاد واحد تبریز... alilou.akbar@gmail.com 7 شمارة ë 61 سال شانزدهم ë بهار ë 1396

2 پژوهشی علمی نشریة آموزشی شغلی اشتیاق و فرسودگی با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة مقدمه و دانش به بیشتر هرچه که است کرده متقاعد را کارفرمایان جدید سازمانهای در تغییرات است شده سازمانها روانشناسی به منجر تغییرات روند این و کنند اعتماد روانشناسی تجارب کاری کج و مشکل دچار خود کار در تنها نه دارند انتظار کارمندانشان از سازمانها 2012(. 1 )اسکافلی احساس حرفهایشان رشد برای کنند همکاری دیگران با آسانی به باشند نیز نوآور و خالق که نباشند 2008(. 2 دمروتی و )باکر باشند متعهد عملکردشان باالی کیفیت داشتن به و کنند مسئولیت و بهداشت مثبت جنبههای که نیست شگفتآور این مثبتنگر روانشناسی ظهور با مثبت جنبههای این از یکی کند. پیدا بیشتری طرفداران شغلی سالمت روانشناسی در سالمت است شده گرفته نظر در 4 شغلی فرسودگی مقابل نقطة در و متضاد که است 3 شغلی اشتیاق 2012(. 5 بروارت و بیکر دمروتی )هتلند 6 دمرتی و بیکر )هاکانن میگذارد تأثیر کار به نسبت نیرومندی و جذب میزان بر شغلی اشتیاق را شغل با مطلوب درگیری و 2002( 7 همکاران و )اسکافلی دلبستگی و اشتیاق میزان و 2005( شغلی سالمت از حالتی )2009( 8 لیتر و بیکر نظر از شغلی اشتیاق دیگر تعبیری به میدهد. نشان بیشتر و دارند زیادی انرژی مشتاق کارکنان اساس این بر است برانگیزاننده و خشنودکننده که است هک است مفهومی شغلی اشتیاق میکنند. همذاتپنداری خود حرفة با شدیدا و میشوند شغل درگیر رابطة شغلی خشنودی و سازمانی مدنی رفتارهای تقویت شغلی عملکرد همچون مثبتی پیامدهای با به شغلی اشتیاق 2005(. همکاران و )هاکانن دارد باالیی منفی رابطة شغل ترک قصد با و مثبت نیرومندی جذب بعد سه دارای و دارد اشاره حرفهای اثربخشی و شغل به دلبستگی و انرژی میزان و تمرکز میزان به جذب 2002(. 9 بیکر و ساالنوا پینتو مارفیتنز )اسکافلی میباشد خود وقف و خود کار درگیر سرسختانه فرد دلیل این به حالت این در دارد. اشاره خود کار در فرد شدن غرق چنین در گرفتن قرار برای افراد است. لذتبخش بسیار او برای و است کاری تجربة که میشود خود کار انجام راستای در فرد نیرومندی بعد در هستند. نیز بهایش پرداختن به حاضر شرایطی زا که کارکنانی میکند. بیشتری پافشاری دشوار موقعیتهای در و کرده اعمال قابلمالحظهای تالش مشکالت وقوع هنگام در و میشوند برانگیخته خود کار بهواسطة بیشتر برخوردارند باالیی نیرومندی 10 پیرو و آگوت )ساالنوا میدهند نشان خود از بیشتری مقاومت فردی بین تعارضات بروز و در کارکن روانی شدید درگیری با که میباشد کار در خود وقف شغلی اشتیاق بعد سومین 2005(. دلبستگی مفهوم با بعد این است. چالش و اشتیاق معناداری احساس از ترکیبی و شده مشخص کار خود شغل به وابسته را خود روانی لحاظ از فرد که درجهای به دارد بسیاری مشترک وجه شغلی تأثیر تحت زیادی میزان به اما میرود شمار به فردی ویژگی یک شغلی اشتیاق باوجوداینکه میداند. شمارة 61 ë شانزدهم سال ë 1396 بهار ë 8

3 آموزشی شغلی اشتیاق و فرسودگی با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة دارد قرار نیز شغلی انگیزش و سازمانی تعهد سازمانی هویت شغلی خشنودی مثل سازمانی عوامل 2002(. 11 فروند و )کارملی آنان سازمانی و شغلی زندگی منفی جنبة که است معلمان شغلی پیامدهای از نیز شغلی فرسودگی شد. معرفی 1974 سال در 12 فرودنبرگر سوی از بار اولین برای شغلی فرسودگی مفهوم میشود. قلمداد است شغلی روابط و ارتباطات از ناشی که میداند ناکامی و خستگی از حالتی را شغلی فرسودگی وی حالتی شغلی فرسودگی 2009(. 13 اسلونه و پوگوسیان )آیکن نمیشود منجر دلخواه نتیجة وصول به که خستگی بهصورت و میآید وجود به مزمن و فردی بین فشارزای عوامل نتیجة در که است روانشناختی 2001(. 14 لیتر و اسکافلی )ماسالچ میشود آشکار شغلی کارایی کاهش و کار به بدبینی عاطفی فعالیت حالت این در میداند. مارکس»بیگانگی«مفهوم به شبیه بسیار را فرسودگی )1981( 15 کارجر ارضا خویش کار در فرد نیست او طبیعت از جزئی یعنی است خارجی امری شخص برای شغلی آزادانه را خود جسمی و روحی نیروهای نتیجه در میکند بدبختی و محرومیت احساس و نمیشود ص. 533 ( / 16 )گیدنز میدهد دست از هم را خود جسمی توان بلکه نمیدهد توسعه و کار از کنارهگیری غیبت قبیل از گوناگونی شیوههای به شغلی فرسودگی از حاصل شغلی عملکرد میشود روانی نامناسب عملکردهای برخی باعث شغلی فرسودگی میشود. مشاهده کار عملی تغییر 2001(. همکاران و )ماسالچ زین و شغلی مثبت نگرشهای پیشبین متغیرهای مهمترین از یکی میرسد نظر به اساس این بر نیروهای از مجموعهای شغلی انگیزش است. شغلی انگیزش سازمانی و فردی مطلوب عملکرد به مربوط رفتار آغازگر تا میگیرد سرچشمه شخص وجود ورای و درون از که است اثربخشی و نعامی از نقل به )پیندر میکند تعیین را آن مداومت و شدت جهت شکل و باشد کار اهمیت از معلمان انگیزشی تمایالت معلمان حرفهای توسعة و صالحیت حوزة در 1390(. پیریایی اجتماعی تعامل آموزش فرآیند تعیینکنندة عوامل از شغلی انگیزش همچنین است. برخوردار باالیی 2014(. 18 زالتیچ ویوچتیچ )بجکیچ میباشد معلمان حرفهای توسعة و حرفهای شکوفایی خود فعالیت اندازه هر که میکند بیان )2007( 19 التام معلمان میان در انگیزش اهمیت خصوص در کاری روحیة عکس صورت در و مطلوب تدریس در آنها کاری روحیة باشد انگیزه با توأم معلمان نگرش معلمی مناسب انگیزش عدم 1391(. ویسی از نقل )به بود خواهد نامطلوب و پایین آنها کالس به رفتن 1995( 21 )ایزارد روانی خستگی احساس 2000( 20 )لدوکس کار به نسبت منفی افسردگی و فراموشی 1998( 23 )باکستر مکرر غیبتهای 1999( 22 )لوسنسون قبلی آمادگی بدون 1391(. )ویسی داشت خواهد دنبال به را 2002( 24 )استوارت این در شود. دیده تدارک مناسب نظری مبانی است الزم پژوهشی هر منسجم تدوین برای پژوهشی علمی نشریة 9 ë 61 شمارة ë شانزدهم سال ë 1396 بهار

4 پژوهشی علمی نشریة آموزشی شغلی اشتیاق و فرسودگی با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة یکی که شد استفاده 25 خودمختاری نظریة از انگیزش سازه چندمتغیری ماهیت به عنایت با پژوهش به افراد در انگیزش گوناگون انواع بر نظریه این است. شغلی انگیزش زمینة در جدید نظریههای از و کنترلشده انگیزش خودمختاری انگیزش مفهوم به ویژهای توجه و دارد تمرکز آن مقدار جای 2005(. 26 دسی و )گاگنه دارد بهزیستی و عملکرد پیامدهای مهم پیشبینهای بهعنوان بیانگیزگی انگیزش سطح سه دارای شغلی انگیزش 1390( پیریایی و نعامی از نقل به ) 1997 والرند اعتقاد به انگیزش برای سطح چهار خودمختاری نظریة در است. بیانگیزگی و بیرونی انگیزش درونی 28 درونفکنیشده تنظیم 27 بیرونی تنظیم عنوان تحت افراد تنظیمی سبکهای مبنای بر بیرونی خودمختاری نظریة با مطابق است. شده مطرح 30 هماهنگشده تنظیم و 29 تشخیصدادهشده تنظیم بهصورت و میرود انتظار آنها از که را تقاضاهایی و اجتماعی نقشهای تا میکنند تالش افراد تبدیل خودتنظیمی و شخصی ارزشهای به درونیسازی فرایند طی نیست برانگیزاننده درونی کنند. کار انجام برای دلیلی هیچ و است انگیزه فاقد فرد آن در که دارد اشاره حالتی به بیانگیزگی درونی منشأ دو دارای افراد در بیانگیزگی 1390( پیریایی و نعامی )1997 والرند پیشنهاد به ندارد. پیامدهای از اجتناب یا و مطلوب پیامدهای کسب نیت با افراد بیرونی تنظیم در است. بیرونی و آن که میکنند صرف کار در را خود انرژی زمانی تا تنها نتیجه در میپردازند کار به نامطلوب به شبیه تنظیم نوع نظر از شده درونفکنی تنظیم باشد. اهدافشان به رسیدن برای وسیلهای کار رد که تفاوت این با میشود هدایت تنبیهها و پاداشها توسط آن در رفتار و است بیرونی تنظیم محیط کنترل تحت کمتر و میشود اعمال فرد خود توسط تنبیهها و پاداشها شده درونفکنی تنظیم خودمختاری و آزادی احساس افراد تشخیصدادهشده تنظیم در میگیرد. قرار دیگران و بیرونی ارزش افراد سطح این در است. خودشان از جنبههایی بازتاب آنها رفتارهای چراکه میکنند بیشتری هب که درونیسازی نوع کاملترین پذیرفتهاند. خود ارزش بهعنوان را آن و کرده درک را رفتار هر آن در که است شده هماهنگ تنظیم باشد ارادی و خودمختار کامال تا میدهد اجازه بیرونی انگیزه تنظیم نوع این در میشود. تلفیق عالئق و ارزشها مانند شخصی جنبههای دیگر با همانندسازی هک میکند حس فرد که طوری و میگردد ترکیب او زندگی و شغل جنبههای سایر با فرد رفتار 31 رایان و )دسی میباشد تعیینشده خود نتیجه در و است خودش مکمل و الزم بخش او رفتار تالشی بهعنوان درونی انگیزش است. درونی انگیزش خودمختاری کامال شکل نهایت در 2000(..)1991 رایان و )دسی میشود تعریف میگیرد صورت بیرونی پاداشهای و پیامدها غیاب در که آن به رسیدن جهت در و میکنند تعیین اهدافی خود برای هستند درونی انگیزش دارای که افرادی میکوشند. شمارة 61 ë شانزدهم سال ë 1396 بهار ë 10

5 فصلنامه نوآوری های آموزشی رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان انگیزش خودمختاری با پیامدهای فردی و سازمانی مطلوبی همچون عملکرد شغلی اثربخش اشتیاق شغلی و میل به ماندن در شغل رابطه مثبتی دارد. افرادی که از خودمختاری باالتری برخوردارند در مقایسه با کسانی که دارای انگیزش کنترلشده هستند به میزان کمتری درگیر منازعات و تعارضهای بین فردی میشوند )دسی و رایان 2000(. اگر فرسودگی شغلی و اشتیاق به شغل را دو مورد اصلی از پیامدهای شغل معلمی بدانیم بیشک این دو فعالیت تحت تأثیر نحوة انگیزش معلمان خواهد بود. همچنان که تحقیقات نشان داده است انگیزش خودمختاری در آموزش رابطة منفی با فرسودگی شغلی دارد )فرنت سنکال گای مارش و داوسون فرنت گای سنکال و آستین هاکانن بیکر و اسکافلی 2006 اسکافلی و ساالنووا 2007(. 34 فرنت و همکاران )2008( در پژوهش خود نشان دادند که مقدار باالی انگیزش خودمختار )انگیزش درونی و انگیزش تشخیصدادهشده( با فرسودگی شغلی رابطة منفی و مقدار پایین انگیزش خودمختار )انگیزش بیرونی و انگیزش درونفکنیشده( با فرسودگی شغلی رابطه مثبتی دارند. این یافتهها نشان میدهد که انگیزش شغلی خودمختاری در تبیین فرسودگی شغلی تأثیرگذار است. فیلیپ و والرند )2008( 35 نشان دادند که محیط کاری که در آن تقویتکنندة حس خودمختاری است منجر به تسهیل سازگاری روانشناختی )افزایش رضایت از زندگی افزایش اشتیاق کاری و کاهش استرس و فرسودگی شغلی( در کارکنان میشود. همچنین اشتیاق شغلی همانند فرسودگی شغلی ارتباط تنگاتنگی با انگیزش شغلی دارد اما 36 چنین انگیزشی در محیط کار نیاز به برخی خصایص درونی دارد و در همین راستا گرانت و برگ نشریة علمی پژوهشی )2010( و پارکر جیمیسون و آمیوت )2010( 37 در پژوهش خود دریافتند افرادی که از نظر انگیزش خودمختاری در سطح باالیی هستند احساس کنترل و اشتیاق شغلی بیشتری نسبت به کار خود دارند بهتر قبول مسئولیت میکنند و به میزان بیشتری مشتاقانه در محیط کار حاضر شده و رفتارهای فرانقش را میپذیرند. این موضوع توسط ریچ )2006( 38 نیز تائید شده است. همچنین فرنت گاگنه 39 و آستین )2010( نشان دادند که انگیزش شغلی خودمختاری میانجیگر رابطه بین کیفیت ارتباط با همکاران و فرسودگی شغلی است. برای جلوگیری از فرسودگی شغلی و افزایش اشتیاق شغلی معلمان تحقیقات زیادی انجام گرفته که در اکثر آنها محیط کار بهعنوان اصلیترین عامل تعیینکنندة فرسودگی شغلی و اشتیاق معلمان در نظر گرفته شده است )ماسالچ و همکاران 2001(. این محدودیت باعث شده است به عوامل انگیزشی که ممکن است مکانیسم مهمی در فرایند فرسودگی شغلی باشد بیتوجهی شود. لذا در این پژوهش به بررسی رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان پرداخته شد. 11 شمارة ë 61 سال شانزدهم ë بهار ë 1396

6 نشریة علمی پژوهشی فصلنامه نوآوری های آموزشی رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان روش طرح پژوهش جامعة آماری و نمونه تحقیق حاضر از نوع تحقیقات توصیفی و از شاخة همبستگی مبتنی بر تحلیل رگرسیون است که به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعة آماری مربوط به این پژوهش شامل کلیة معلمان دورة ابتدایی شهرستان خوی در سال تحصیلی به تعداد 1500 نفر بود. نمونة آماری این پژوهش نیز طبق جدول کرجسی و مورگان )1970( 40 شامل 306 نفر تعیین شد که به شیوة نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند. برای این منظور ابتدا از کل مدارس ابتدایی 22 مدرسه )12 مدرسة پسرانه و 12 مدرسة دخترانه( انتخاب شد که شامل 122 نفر مرد و 184 نفر زن بودند. ابزارهای سنجش انگیزش خودمختاری در آموزش: برای جمعآوری دادههای مربوط از پرسشنامة انگیزش خودمختاری در آموزش معلمان به دلیل نبود پرسشنامه معتبر داخلی و یا ترجمهشدة خارجی از پرسشنامه روت آسور کانات و کاپالن )2007( 41 استفاده گردید. این پرسشنامه 16 گویهای دارای 4 مؤلفه شامل انگیزش درونی انگیزش درونفکنیشده انگیزش تشخیصدادهشده و انگیزش بیرونی بود و هر کدام از این مؤلفهها دارای 4 گویه بود. پرسشنامه در ابتدا برای ترجمه در اختیار دو نفر از معلمان زبان انگلیسی قرار گرفت. در ادامه پرسشنامه در اختیار چند نفر از معلمان سایر مقاطع تحصیلی قرار گرفت تا به رفع ایرادات مفهومی و کجفهمیهای موجود در ترجمه بپردازند. در نهایت برای بررسی روایی محتوایی پرسشنامه و تائید نهایی در اختیار اساتید علوم تربیتی قرار گرفت که در آخر با رفع ایرادات مدنظر اساتید مورد تائید نهایی برای اجرا در اختیار معلمان قرار گرفت. همچنین روت و همکاران )2007( ضریب آلفای کرونباخ هر یک از انواع انگیزش را بین 0/68 تا 0/78 گزارش کردهاند. در این پژوهش نیز این ضریب بین 0/70 تا 0/82 به دست آمد. ضریب پایایی کل پرسشنامه نیز 0/81 بهدست آمد. فرسودگی شغلی: برای جمعآوری دادههای مربوط به فرسودگی شغلی معلمان از پرسشنامه فرسودگی شغلی ماسالچ )1993( استفاده شد. این پرسشنامه دارای 22 گویه جداگانه است 9 گویه در مورد خستگی هیجانی )فرسودگی عاطفی( 5 گویه در مورد مسخ شخصیت و 8 گویه در مورد عملکرد )عدم احساس پیشرفت شغلی(. نمرة بهدستآمده از هر کدام از زیر مقیاسها بر پایة نمرة مرجع در دستة پایین متوسط یا باال قرار میگیرد )ماسالچ و جکسون 1993(. 42 نمرة باال در مقیاس خستگی هیجانی و مسخ شخصیت و نمره پایین کفایت شخصی نشاندهندة فرسودگی شغلی میباشد. پایایی پرسشنامه با ضریب آلفای کرونباخ 0/71 تا 0/91 و ضریب بازآزمایی آن 0/60 تا 0/80 گزارش ë شمارة 61 ë سال شانزدهم ë بهار

7 آموزشی شغلی اشتیاق و فرسودگی با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة در )1390( اقتصادی و کیانی غفارثمر اکبری 1994(. 43 مارک و ماسالچ )اسکافلی است گردیده بهترین را ماسالچ شغلی فرسودگی پرسشنامة فارسی نسخه مورد در عاملی سه مدل خود پژوهش آن برازندگی )GFI: 0/85 و RMSEA: 0/041 CFI: )0/98 تأییدی عاملی تحلیل با و دانستند مدل فرسودگی پرسشنامه پایایی بررسی برای کرونباخ آلفای ضریب نیز پژوهش این در نمودند. تأیید را آمد. دست به 0/76 شغلی شغلی اشتیاق پرسشنامة از معلمان شغلی اشتیاق به مربوط دادههای جمعآوری برای شغلی: اشتیاق مؤلفة است. مؤلفه 3 دارای گویهای 17 پرسشنامه این گردید. استفاده )2002( همکاران و اسکافلی خسروی میباشد. گویه 5 دارای وقف مؤلفة و گویه 6 دارای نیرومندی مؤلفة گویه 6 دارای جذب 0/89 و 0/93 ترتیب به تنصیف و کرونباخ آلفای روش دو به را پرسشنامه این پایایی ضرایب )1389( که نموده گزارش 0/40 همزمان روایی روش از استفاده با را آن روایی ضریب و است کرده گزارش و نعامی همچنین 1390(. پیریایی و نعامی از نقل )به میباشد مقیاس این مطلوب روایی نشاندهندة نیز پژوهش این در کردهاند. گزارش 0/99 را پرسشنامه این پایایی خود پژوهش در )1390( پیریایی آمد. دست به 0/89 شغلی اشتیاق پرسشنامة پایایی بررسی برای کرونباخ آلفای ضریب پژوهشی علمی نشریة یافتههایپژوهش همزمان رگرسیون و پیرسون همبستگی ضریب آماری آزمونهای از دادهها تجزیهوتحلیل برای گردید. استفاده توصیفی آمارههای 1. جدول متغیر تعداد میانگین معیار انحراف 1/60 13/ درونی انگیزش 1/66 11/ تشخیصدادهشده انگیزش 1/08 5/ درونفکنیشده انگیزش 2/27 8/ بیرونی انگیزش 5/5 30/ شغلی اشتیاق 2/91 72/ شغلی فرسودگی است. شده ارائه پژوهش متغیرهای از یک هر به مربوط توصیفی آمارههای 1 جدول در 13 ë 61 شمارة ë شانزدهم سال ë 1396 بهار

8 نشریة علمی پژوهشی فصلنامه نوآوری های آموزشی رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان جدول 2. نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین مؤلفههای انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان متغیر انگیزش درونی فرسودگی شغلی اشتیاق شغلی * 0/23 * -0/19 * 0/15 * -0/16 انگیزش تشخیصدادهشده ** -0/10 ** -0/11 و *p 0/05 ** p 0/01 0/06 ** 0/14 انگیزش درونفکنیشده انگیزش بیرونی نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که انگیزش درونی برای آموزش رابطة منفی و معناداری با فرسودگی شغلی )0/19-= r( و رابطة مثبت و معناداری با اشتیاق شغلی )0/23=r( دارد )0/05 p(. همچنین انگیزش تشخیصدادهشده برای آموزش رابطة منفی و معناداری با فرسودگی شغلی )0/16-=( و رابطة مثبت و معناداری با اشتیاق شغلی )0/15=r( دارد )0/05 p(. بهعالوه نتایج نشان داد انگیزش بیرونی برای آموزش رابطة مثبت و معناداری با فرسودگی شغلی )14/0r=( و رابطة منفی و معناداری با اشتیاق شغلی )0/11-r=( دارد )0/01 p(. انگیزش درونفکنیشده برای آموزش نیز رابطة منفی و معناداری با اشتیاق شغلی )0/10-r=( دارد )0/01 p(. در ادامه بهمنظور تعیین نقش مؤلفههای انگیزش خودمختاری در آموزش در فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان از آزمون رگرسیون همزمان استفاده شد. ابتدا الزم بود پیشفرضهای آماری این آزمون بررسی شود که این کار با استفاده از دادههای آماری انجام شد. نتایج نشان داد که پیشفرض استقالل نمرات باقیمانده )با استفاده از آماره دوربین- واتسون( و عدم وجود چند هم خطی )بررسی شاخصهای VIF و تحمل( )الورنس گامست و گارینو 1391/ ص. 239( برای هر دو آزمون رگرسیون رعایت شده است. ë شمارة 61 ë سال شانزدهم ë بهار

9 آموزشی شغلی اشتیاق و فرسودگی با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة آموزش در خودمختاری انگیزش مؤلفههای اساس بر معلمان شغلی فرسودگی پیشبینی برای رگرسیون ضرایب 3. جدول پژوهشی علمی نشریة F R 2 R t β خطای معیار معناداری معناداری B 0/001 21/33 0/15 0/39 مدل 0/001 2/76-2/34 7/56 ثابت ضریب 0/001 3/17 0/28 0/13 0/46 بیرونی انگیزش 0/001 4/88-0/23 0/07 0/34 درونی انگیزش 0/001 4/76-0/13 0/22 0/77 انگیزش تشخیصدادهشده مؤلفههای اساس بر معلمان شغلی فرسودگی پیشبینی برای رگرسیون ضرایب 3 جدول در درصد 15 که میدهد نشان R( 2 ( تعیین ضریب مقدار است. شده ارائه آموزش در خودمختاری انگیزش و تشخیصدادهشده انگیزش درونی انگیزش مؤلفههای اساس بر معلمان شغلی فرسودگی واریانس از انگیزش 0/28 بیرونی انگیزش میدهد نشان بتا ضرایب همچنین است. پیشبینی قابل بیرونی انگیزش دارد. تأثیر شغلی فرسودگی روی بر 0/13- تشخیصدادهشده انگیزش و 0/23- درونی آموزش در خودمختاری انگیزش مؤلفههای اساس بر معلمان شغلی اشتیاق پیشبینی برای رگرسیون ضرایب 4. جدول خطای معیار معناداری معناداری F R 2 R t β B 0/001 28/55 0/30 0/55 مدل 0/001 5/65-1/54 5/66 ثابت ضریب 0/001 5/88 0/20 0/11 0/43 درونی انگیزش 0/001 4/76 0/14 0/05 0/35 انگیزش تشخیصدادهشده 0/001 3/98-0/13 0/05 0/33 بیرونی انگیزش 0/001 3/23-0/11 0/12 0/32 انگیزش درونفکنیشده 15 ë 61 شمارة ë شانزدهم سال ë 1396 بهار

10 پژوهشی علمی نشریة آموزشی شغلی اشتیاق و فرسودگی با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة انگیزش مؤلفههای اساس بر معلمان شغلی اشتیاق پیشبینی برای رگرسیون ضرایب 4 جدول در واریانس از درصد 30 میدهد نشان R( 2 ( تعیین ضریب مقدار است. شده ارائه آموزش در خودمختاری و بیرونی انگیزش تشخیصدادهشده انگیزش درونی انگیزش مؤلفههای اساس بر معلمان شغلی اشتیاق 0/20 درونی انگیزش میدهد نشان بتا ضرایب همچنین است. پیشبینی قابل درونفکنیشده انگیزش یور بر 0/11- درونفکنیشده انگیزش و 0/13- درونی انگیزش 0/14 تشخیصدادهشده انگیزش دارد. تأثیر شغلی اشتیاق نتیجهگیری و ثحب با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة بررسی پژوهش این از هدف دادهها تحلیل نتایج اساس بر که همانگونه بود. معلمان شغلی اشتیاق و فرسودگی منفی رابطة آموزش برای تشخیصدادهشده انگیزش و درونی انگیزش شد مشاهده دارند. شغلی اشتیاق با معناداری و مثبت رابطة و شغلی فرسودگی با معناداری و رابطة و شغلی فرسودگی با معناداری و مثبت رابطة آموزش برای بیرونی انگیزش 15 که داد نشان پژوهش این دیگر یافتههای دارد. شغلی اشتیاق با معناداری و منفی خودمختاری انگیزش مؤلفههای وسیلة به معلمان شغلی فرسودگی واریانس از درصد شغلی فرسودگی بر را مثبت تأثیر بیشترین بیرونی انگیزش که شد تعیین آموزش در مؤلفههای وسیلة به نیز معلمان شغلی اشتیاق واریانس از درصد 30 همچنین دارد. تأثیر بیشترین درونی انگیزش که گردید تعیین آنان آموزش در خودمختاری انگیزش دارد. معلمان شغلی اشتیاق بر را مثبت و فرنت ) 2008 ( همکاران و فرنت پژوهشهای نتایج با حاضر پژوهش نتایج همسو )2007( ساالنووا و اسکافلی ) 2006 ( همکاران و هاکان ) 2012 ( همکاران رابطة آموزش در خودمختاری انگیزش است داده نشان تحقیقات این نتایج میباشد. 45 اسپرینگر یافتههای با پژوهش این نتایج همچنین دارد. شغلی فرسودگی با منفی )2005( دسی و گاگنه ) 2010 ( برگ و گرانت ) 2010 ( همکاران و پارکر ) 2010 ( خودتعیینگر شغلی انگیزش باالی سطوح اینکه بر مبنی )2008( والرند و فیلیپ و یافته این تبیین در میباشد. همسو میانجامد شغلی اشتیاق همچون پیامدهایی به برای تشخیصدادهشده انگیزش و درونی انگیزش دارای که معلمانی گفت میتوان این که دارند تدریس و آموزش و کالس در حضور به زیادی عالقة باشند آموزش شمارة 61 ë شانزدهم سال ë 1396 بهار ë 16

11 آموزشی شغلی اشتیاق و فرسودگی با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة التام که همانگونه باشد. تأثیرگذار آنان شغلی فرسودگی کاهش در میتواند خود کاری روحیة باشد انگیزه با توأم معلمان فعالیت اندازه هر است معتقد )2007( نامطلوب و پایین آنها کاری روحیة عکس صورت در و مطلوب تدریس در آنها میدهد رخ زمانی و است شده درونی نیز تشخیصدادهشده انگیزش بود. خواهد برای شخصی لحاظ به که چیزی بهعنوان کار به ارادی و آگاهانه بهطور فردی که در خودمختاری انگیزش موجود یافتههای طبق میگذارد. ارزش است مهم او خودمختاری )2000( رایان و دسی اعتقاد به است. اثربخش و مفید بسیار سازمانها احاطه خود رفتارهای بر و بوده انتخاب احساس دارای فرد که میدهد رخ زمانی چه که است این انتخاب در فرد توانایی داشتن معنای به خودمختاربودن باشد. داشته بود خواهند وی فعالیتهای و رفتار تعیینگر بیرونی یا درونی نوع از مشوقهایی 1985(. رایان و )دسی بیانگر که است درونی انگیزش مهم پیامدهای از یکی شغلی اشتیاق همچنین تسا تالشی میزان نشاندهندة و آنهاست شغل ویژگیهای به نسبت افراد نگرشهای یا اجبار احساس هیچگونه بدون تالشی چنین میکند. اعمال خود شغل در فرد که سطح در انگیزش میدهد. رخ کار آن انجام از ناشی لذت دلیل به تنها و بیرونی مشوق انگیزش دارد. کارکنان شغلی اشتیاق با معناداری مثبت رابطة نیز تشخیصدادهشده فرایند طی زیادی میزان به که بیرونی انگیزش از سطحی بهعنوان تشخیصدادهشده پیامدهای وقوع به منجر است درآمده درونی و خودمختار بهصورت درونیسازی در خودمختاری نظر از که معلمانی عبارتی به میگردد. سازمانی و فردی مطلوب ار آن و میکنند همانندسازی خود شغل و کار با دارند قرار تشخیصدادهشده سطح هک دلیل این به شرایطی چنین در معلمان میپذیرند. خود ارزشهای از جزئی بهعنوان احساس دارد آنها شخصی هویت و اهداف با بیشتری سویی هم و هماهنگی کار کار آن فعالیتهای به نسبت بیشتری احتمال به و میکنند بیشتری اختیار و آزادی میدهند. نشان خود شغل به نسبت بیشتری اشتیاق و کرده مالکیت احساس در که گفت باید شغلی اشتیاق و بیرونی انگیزش بین معنادار و منفی رابطة تبیین در میگیرد شکل فرد در بیرونی پاداشهای و پیامدها تأثیر تحت کامال رفتار سطح این درونی انگیزش سطح و بیرونی پاداشهای ادراک بین که منفی رابطة وجود دلیل به و که میانجامد شغلی اشتیاق کاهش به بیرونی انگیزش افزایش دارد وجود خودمختار میباشد. همسو )1975( 46 ایدن یافتههای با نتیجه این پژوهشی علمی نشریة 17 ë 61 شمارة ë شانزدهم سال ë 1396 بهار

12 پژوهشی علمی نشریة آموزشی شغلی اشتیاق و فرسودگی با آموزش در خودمختاری انگیزش ابعاد رابطة به درونی اشتیاق و عالقه اساس بر نه را خود تدریس و آموزش که معلمانی رضایت اولیا شکایت عدم و رضایت همچون مؤلفههایی اساس بر که آموزش و مادی مشکالت وجود دلیل به میدهند انجام بیرونی پاداشهای دریافت و مدیر خیلی است شده کشور آموزشوپرورش گریبانگیر دلیلی هر به امروزه که معنوی در میشوند. خود شغلی عملکردهای در انفعال دچار و کرده خالی را عرصه زود سرسختانه معلمان میشود باعث که دارد قرار درونی انگیزش بیرونی انگیزش مقابل ادراک لذتبخش امری را شغلی فعالیتهای به پرداختن و شوند خود کار درگیر شغلی نیازهای بین مناسب تعادل یک که میگیرد صورت زمانی تجربیاتی چنین کنند. 2005(. 46 ایوما و دمروتی )بیکر باشد داشته وجود حرفهای مهارتهای و در مهم عوامل از باید را خودمختاری انگیزش پژوهش نتایج به توجه با مسئوالن به لذا آورد شمار به شغلی اشتیاق افزایش و شغلی فرسودگی کاهش معلمان که مدارس در حمایتی جو یک ایجاد با میگردد توصیه آموزشوپرورش وظایف اهمیت تعیین میکند حمایت آنها نظرات از و کرده تشویق استقالل به را غنیسازی مانند برنامههایی و افراد به شغل بر کنترل حس دادن معلمان از یک هر خودمختاری حس سطح افزایش برای را زمینه کار در افراد مشارکت جلب و شغلی دارای پژوهشی هر پژوهش نتایج از دریغ آورند. فراهم آن مطلوب پیامدهای و هب میتوان پژوهش این مهم محدودیتهای جمله از میباشد. نیز محدودیتهایی ذاتی محدودیتهای وجود و پرسشنامه طریق از صرفا پژوهش دادههای جمعآوری همچنین نمود. اشاره پاسخها سوگیری و اجتماعی مطلوبیت بروز امکان و ابزار این دارای و گردید انجام کوچک نسبتا جامعهای در حاضر پژوهش اینکه به توجه با بپذیرد. صورت احتیاط با باید نتایج تعمیم و میباشد مکانی و زمانی محدودیت شمارة 61 ë شانزدهم سال ë 1396 بهار ë 18

13 فصلنامه نوآوری های آموزشی رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان نشریة علمی پژوهشی منابع... اکبری رامین غفارثمر رضا کیانی غالمرضا و اقتصادی احمدرضا. )1390(. اعتبار عاملی و ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه فرسودگی شغلی ماسالچ )نسخه فارسی(. فصلنامه دانش و تندرستی 6)3( 1-8. گیدنز آنتونی. )1384(. جامعهشناسی )ترجمة منوچهر صبوری(. تهران: انتشارت نی. )اثر اصلی در سال 1993 چاپ شده است(. نعامی عبدالزهرا و پیریایی صالحه. )1390(. رابطة ابعاد انگیزش شغلی خودتعیینکنندگی با اشتیاق شغلی در کارکنان شرکت ذوبآهن اصفهان. فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی 3)9( الورنس اس میرز گامست گلن و گارینو ا. جی. )1391(. پژوهش چندمتغیری کاربردی )طرح تفسیر( )ترجمه حسن پاشا شریفی و همکاران(. تهران: انتشارات رشد. )اثر اصلی در سال 2006 چاپ شده است(. ویسی امید. )1391(. بررسی رابطه انگیزش شغلی با سبکهای مدیریت کالس و سبکهای تدریس معلمان راهنمایی و دبیرستان شهرستان پاوه و جوانرود در سال تحصیلی )پایاننامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد(. دانشگاه شهید مدنی آذربایجان تبریز. Aiken, L. Poghosyan & D. Sloane (2009). Factor Structure of the Maslach Burnout Inventory: An Analysis of Data From Large Scale Cross-Sectional Surveys of Nurses from Eight Countries. International Journal of Nursing Studies, 46, Bakker, A. B, & Leiter, M. P. (2009). Work engagement: The essential theory and research. Psychology Press, New Yourk, NY. Bakker, A.B,& Demerouti, E. (2008). Towards a model of work engagement. Career Development International, 13(3), Bjekića, D., Vučetićb, M., & Zlatićc, L. (2014). Teacher work motivation context of in-service education changes. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 116, Bakker, A., Demorouti, E., & Euwema, M. C. (2005). Job resources buffer the impact of job demend on burnout. Journal of occupational health psychology, 10, Carmeli, A., Freund, A. (2002). The relationship between work and workplace attitude and perceived external prestige. Corporate reputation review, 5(1), Deci, E.L., Ryan, R. (2000). The What and Why of Goal Pursuits: Human Needs and the Self-Determination of Behavior. Psychological Inquiry, 11(2), Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1991). A motivational approach to self: Integration in personality. In R. Dienstbier (Ed.), Nebraska symposium on motivation Perspectives on motivation. Lincoln: University of Nebraska Press. Eden, D. (1975). Intrinsic and extrinsic rewards and motives: replication and extension with Kibbutz workers. Journal of Applied Social Psychology, 5, Ferent, C., Gagne, M., & Austin, S. (2010). When does quality of relationships with coworkers predict burnout over time? The moderating role of work motivation. Journal of organizational behavior, 31(8), Ferent, C., Guay, F., Senécal, C., Austin, S. (2012). Predicting intraindividual changes in teacher burnout: The role of perceived school environment and motivational factors. Teaching and Teacher Education, 28, Fernet, C., Senécal, C., Guay, F., Marsh, H., & Dowson, M. (2008). The Work Tasks Motivation Scale for Teachers (WTMST). Journal of Career Assessment, 16, Gagné, M., Deci, E. L. (2005). Self-determination theory and work motivation. Journal of organizational Behavior, 26, Grant, A. M., & Berg, J. M. (2010). Prosocial motivation at work: how making a difference makes adifference. Fotrthcoming in K. Cameron and G. Spretzer (Eds.), Handbook of Positive Scholarship. Oxford University Press. Hakanen, J, Bakker, A. B. & Demerouti, E. (2005). How dentists cope with their job demands and stay engaged: the moderating role of job resource. European Journal of Oral Science, 113, Hetland,J. Demerouti, E. Bakker, A.B,. Breevaart, K. (2012).The measurement of state work engagement. European Journal of Psychological Assessment, 28(4), Hakanen, J. J., Bakker, A. B., & Schaufeli,W. B. (2006). Burnout and work engagement among teachers. Journal of School Psychology, 43, Krejcie, R. V., Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30, شمارة ë 61 سال شانزدهم ë بهار ë 1396

14 نشریة علمی پژوهشی فصلنامه نوآوری های آموزشی رابطة ابعاد انگیزش خودمختاری در آموزش با فرسودگی و اشتیاق شغلی معلمان Karger, H. P. (1981). Burnout as Alienation. Social Service Review, 55 (2), Maslach. C., W. Schaufeli. M. Leiter.(2001). Jub Burnout. Annual Rev of Psychology, 52, Maslach, C., & Jackson, S. E. (1993). Manual of the Maslach Burnout Inventory (2 Ed.). Consulting Psychologists Press Ind, Palo, CA, Philippe, F. L., & Vallerand, R. J. (2008). Actual environments do affect motivation and psychological adjustment: A test of self determination theory in a natural setting. Motivation and Emotion, 32, Parker, S. L., Jimmieson, N. L., & Amiot, C. E. (2010). Self determination as a moderator of demands and control: Implications for employee strain and engagement. Journal of Vocational Behavior, 76, Rich, B. L. (2006). Job engagement: construct validation and relationships with job satisfaction, job involvement, and intrinsic motivation (Unpublished doctoral dissertation). University of Florida. Roth,G., Assor,A., Kanat-Maymon,Y., & Kaplan, H. (2007). Autonomous Motivation for Teaching: How Self- Determined Teaching May Lead to Self-Determined Learning. Journal of Educational Psychology, 99(4), Schaufeli,W. B., Maslach, C., & Marek, T. (1994). Professional Burnout: Recent Development in Theory and Research, Washington. D. C: Tailor and Ferancis, Schaufeli, W. B., Marfitnez, J, M., Pinto, A. M., Salanova, M & Bakker, A. B. (2002). Burnout and engagement in university student. Journal of cross- culture psychology, 23, Schaufeli, W. B., & Salanova, M. (2007). Efficacy or inefficacy, that s the question: burnout and work engagement, and their relationships with efficacy beliefs. Anxiety, Stress, & Coping. An International Journal, 20, Schaufeli, W. B., Marfitnez, J, M., Pinto, A. M., Salanova, M & Bakker, A. B. (2002). Burnout and engagement in university student. Journal of cross- culture psychology, 23, Schaufeli, W.B. (2012). Work engagement. What do we know and where do we go? Romanian Journal of Applied Psychology, 14(1), Salanova, M., Agut, D., Peiro, J. M. (2005). Linking organizational resources and work engagement to employee performance and customer loyality: the mediation of service climate. Journal of applied psychology, 90, Springer, G. J. (2010). Job Motivation, satisfaction and performance among bank employees: A correlational study (Unpublished dissertation of Philosophy). Northcentral University. پی نوشت ها Schaufeli 2. Bakker & Demerouti 3. Job enthusiasm 4. Burnout 5. Hetland, Demerouti, Bakker & Breevaart 6. Hakanen, Bakker & Demerouti 7. Schoufeli & et al 8. Baker & Liter 9. Schaufeli, Marfitnez, Pinto, Salanova & Bakker 10. Salanova, Agut & Peiro 11. Carmeli & Freund 12. J. H. Freudenberger 13. Aiken, Poghosyan & Sloane 14. Maslach, Schaufeli & Leiter 15. Karger 16. Giddens 17. Pinder 18. Bjekić, Vučetić & Zlatić 19. Latam 20. Ledox 21. Izarde 22. Losensoon 23. Bakter 24. Astovart 25. Self- determination (SDT) 26. Gagne & Deci 27. external regulation 28. introjected regulation 29. identified regulation 30. integrative regulation 31. Deci & Ryan 32. Fernet, Senécal, Guay, Marsh & Dowson 33. Austin 34. Salanova 35. Philippe & Vallerand 36. Grant & Berg 37. Parker, Jimmieson & Amiot 38. Rich 39. Gagne 40. Krejcie & Morgan 41. Roth, Assor, Kanat-Maymon & Kaplan 42. Jackson 43. Schaufeli, Maslach, & Marek 44. Lawrence, Gamst,& Garynv 45. Springer 46. Eden 47. Bakker, Demorouti & Euwema ë شمارة 61 ë سال شانزدهم ë بهار